Artze, JosAnton

Artze, JosAnton

Usurbilen (1939) jaio zen eta 2018ko urtarrilaren 12an zendu zen, Usurbilen bertan bizi izan da batez ere, nahiz eta atzerrian ere bizi izan zen gazte garaian, Parisen, Londresen nahiz Portugalen. Beste zenbait kantari eta poetarekin batera Ez dok Amairu (1965) taldearen sortzaileetariko bat izateaz gainera, Baga, Biga, Higa sentikariaren eragile nagusienetako eta suspertzaile sutsu izan zen. Bere anaia Jesus Marirekin batera, antzinako «Txalaparta» berbiztu, bere erabilera modernoa sustatu, doinu eta erritmo ahaztuak gaurkotu zituen. Literatur eztabaidetatik ihes, mundutik aldenduta bizi den poesia plazaratu zuen.

Poesia lanetan abangoardista, hainbat olerki-liburu idatzi ditu.

 Poesia plazara, eszenariora eraman duen lehen poeta izan da eta ikusentzunezkoak ere prestatu ditu: Mikel Laboarekin Ikimilikiliklik saioa (1974) eta Luis de Pablorekin Zurezko Olerkia kontzertua. Txalaparta-diskoak eta bere poemak ere grabatu ditu. Bere lanen oinarrizko kezka gizakiaren duintasuna dela esan daiteke, nahiz eta humanismo horrek hainbat gai besarkatzen dituen; askatasunaren aldeko jarrera edo inguruarekiko harmonia bilatzea, esaterako. Horren adierazgarri dira euskaldunon artean hain ezagun egin ziren lerro hauek:

BIBLIOGRAFIA: KARMEL:

Argi gazteok, Karmel 2004-3, 119 (olerkia).
· Belloketik Lazkaora, Lazkaotik Estibalitzera, Estibalitzetik Bellokera. "Gurutze” Sainduak fruitu, Karmel 2007-3, 107-109 (olerkia).
· Haurrak berdin nahi, Karmel 2004-3, 116 (olerkia).
· Ikasleek ez dute ikastea maite, Karmel 2004-3, 120 (olerkia).
· Jesus Mari Artze oroituz etxekoek eskainitako olerki-sorta, Karmel 2002-3, 112-121 (olerkiak).
· [Olerkiak], Karmel 2002-2, 106-111 (olerkiak).
· [Olerkiak], Karmel 2002-3, 91-95 (olerkiak).
· Oraindik orain entzuten hasiak gara, Karmel 2004-3, 117-118 (olerkia).
· Zer nahi eta hura eman, Karmel 2004-3, 115 (olerkia).

Bibliografia

·

BIBLIOGRAFIA

 

Isturitzetik Tolosan barru... Joxe Ant. Arze argitaratzailea, 1969

...Laino guzien azpitik... Zumetarekin lankidetzan argitaratuta. ja arze argitaratzailea, 1973

...Eta sasi guztien gainetik... ja arze argitaratzailea, 1973

...Bide bazterrean hi eta ni kantari... ja artze "hartzabal" argitaratzailea, 1979

Ortzia lorez lurra izarrez. Elkar, 1987

Le monde est un grand homme et l’homme un petit monde. Iratze, 1994

Mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat. Zubi Zurubi, 1998

Zurezko olerkia. 2007 (¿)

Txalaparta diskoak (1968, 1975) (¿)

  1. mendeko poesia kaierak - j.a.

Koldo Izagirreren edizioa

 

Diskografia

 

  1. A. Artzeren poemak bere ahotsean:

Harzabal, 1968 ω No ta To / ZZZetaren Maitasun Kantua / Denboraren taupadak gelditu zaizkion bihotzari / Nere amari / Gure herriko neskatoa / Leloak / Kea ta Kedarra / Leloak / Zerua zikinduaz herrien gain... / Nere ama hil zait

Gizon haundia da mundua eta mundu ttikia gizona. ARTZE, José Antonio, 1995 ωDakienak ba daki / Barrutik kanpora, kanpotik barrura / Ene maitea zabaltzen denean / Androginoa 1. amaren bero-gose, aitaren argi-egarri / Iturri zaharretik 2 / Ahoz aho eta eskuz esku, euskara / Gaur ez da katez esklaburik lotzen / Inoiz izan ote aldi bihurriagorik? / Gernika 1987 / Galipotakumeak 1 / Antzina, basabereek / Itzarririk, ametsetan, lo sakonean, areago / Gizon haundia da mundua, eta mundu ttikia gizona / Lau hostoko arrosa gorria bidegurutzean / Jaiotz-heriotzen arteko bizian

Mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat. Artze, José Antonio, 1998 ω 1ngo hegaldia: Izan, ez da den inor / Bakarrik sartzen gara mundura / Mundua gizonarentzat egina da / Bidari, bai, ba dago biderik / Bakarrik gaude, bakarrik gabiltza / Maite dugun arte / Negar egiten zioagu / Txoriak kanpoan / Ez da den inor / Eta zergatik, baina zergatik / Ez ote zekien gure amak / Ez gaituzte ezagutzen / Dagoenean dagoenak daki 2gn hegaldia: Ezerezkoiak / Ba daukak, ba dauzkak / Nik ezer ez dakit, baina / Orain ulertzen dut, orain / Hemen ez da inor zoritxarrekoa / Zer nahi, eta hura eman / Ez naiz txisterik bizi / Kali Yuga 2 / Eutsi goiari, goiari eutsi 3ngo hegaldia: Ipar haize hotz zuriak / Bat gara guztiok bihotzez / Ez da den inor / Denek ikusiko / Maite dugu / Oi, Maitasun! / Maite ez duena / O, adiskideok, entzun

"Oihana auhenka Disko liburu kolektiboa

 

 

Ikusentzunezkoak

 

Mikel Laboarekin »Ikimilikiliklik» saioa (1974)

Luis de Pablorekin »Zurezko Olerkia» kontzertua (1976)

Hitzez eta hotsez... 1978

Gizon haundia da mundua, eta mundu ttikia gizona. 1983

mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat. 1994

Goñiko zalduna, Jean Schwarz, Beñat Axiari eta Jesus Artze anaiarekin. 1994

Harria, Mixel Etxekopar, Beñat Axiari, Iñaki eta Inazio Perurenarekin. 1997

Oihana auhenka, Beñat Axiari, Mixel Etxekopar, anaia Jesus eta Jose Bikondoa eta Alfontso Gorosterazu aizkolarien laguntzaz. 1999

 

 

 

 

  1. A. Artzeren poema musikatuak:

Lekeitio 4. Mikel Laboa, 1972 ω Gernika

Bat. Laboa, Mikel, 1974 ω Gogo eta gorputzaren zilbor-hesteak / Ama hil zaigu / Baztan / Nere juaneteak / Geure bazterrak / Txoria txori / Zaude lasai

Oro laño mee batek estalia. Lertxundi, Benito, 1974 ω Zure askatasunagatik borrokatzen banaiz / Txori ttikia

Antton valverde. Valverde, Antton, 1975 ω Pisako Dorrea

Sakonki (maite zaitut euskal herria). Urko, 1976 ω Usurbilgo Eliza

Euskadi’ko musika. Agustin Gonzalez Azilu, 1977 ω Arrano Beltza

Nire herria bezala. Iokin eta Iosu, 1977 ω Gure uso xuria

Jon bergaretxe. Bergaretxe, Jon, 1978 ω Amaren sabela / Apala haiz / Barka ama / Beste bat / K.K.ren edestia / Itxuraldatze

Lauburu. Lauburu, 1978 ω Ama il zaigu

Euskara eta txakolina. Oskarbi, 1979 ω Herriagatik

Jo ezan. Imanol / Klabelin Komik, 1980 ω Mutiko atzeratua

Nuklearrik ez, eskerrik asko, 1980 ω Han urrutian

Lau–bost. Laboa, Mikel, 1984 ω Nahiz eta heriotza / Besterik ezagutu ez eta / Martxa baten lehen notak

Egunen batean. Mendibil, Gontzal, 1988 ω Ez zara aske

Diamonds and rust in the bullring. Baez, Joan, 1989 ω Txoria txori

Gaur ere goizegi. Bergaretxe, Jon, 1990 ω Hotzari iheska

Txerokee, mikel laboaren kantak. 1990 ω Gogo eta gorputzaren zilbor-hesteak (Bap) / Zaude lasai (M-ak) / Ama hil zaigu (Bukaera) / Txoria txori (Angel G. Katarain) / Baztan (Delirium Tremens)

Olerkarien oihartzun. Martikorena, Erramun, 1993 ω Hegoak

Borreroak baditu milaka aurpegi. Negu Gorriak, 1993 ω Arrano Beltza

Euskal herriko musika, 1995 ω Txori txori

Oilarrak. Oilarrak, 1995 ω Hegoak

Zurartean. Artola, Txomin, 1995 ω Iragana eta Geroan

Gerra zikina. Etsaiak, 1995 ω Txoria txori

Errobi-kanta. Errobi-Kanta, 1997 ω Txoria txori

larogeitamazazpi. Valverde, Antton, 1997 ω Sir Charles

Ur gardenak. Akauzazte, 1998 ω Antzina, basabereek

Baionan kantuz, 1999 ω Txoria txori / Hegoak

Euskal herria gogoan. Coro Donosti Ereski, 1999 ω Nerea izango zen

Ezpela, 1999 ω Hegoak

Sorterrira. Trepi eta Arawak, 1999 ω Galipotakumeak

Ura. Oskorri, 2000 ω Iturri zaharretik

Sen. Sen, 2000 ω Zer nahi eta hura eman / Erdibiderik ez / Ezertarako astirik gabe / Begi bat